كيفيت آب رودخانه ها

رودخانه ها همواره جز اصلي ترين منابع تامين آب اجتماعات بشري بوده اند. از اين رو، كيفيت آب رودخانه ها به طور وسيع مورد مطالعه قرار گرفته اند.

آب هاي سطحي به دو گروه :
آب ساكن
آب جاري
تقسيم مي شوند.
رودخانه ها و نهرها را آب هاي جاري و درياچه ها، مخازن و بركه ها را آب هاي ساكن مي نامند. نهرها، كانال هاي طبيعي هستند كه رواناب هاي سطحي و تراوش آب هاي زيرزميني حوضه آبريز را جمع آوري مي كنند.
در هيدرولوژي، نهرها برمبناي تعداد ريزابه هاي تشكيل دهنده آنها طبقه بندي مي شوند. نهر مرتبه يك، اولين و كوچك ترين ريزابه است كه بالادست نهر مرتبه دو قرار دارد. از ادغام حداقل دو نهر مرتبه يك، نهر مرتبه دو تشكيل مي شود. نهر مرتبه سه نيز از ادغام حداقل دو نهر مرتبه دو تشكيل مي شود. بهمين ترتيب، نهر مرتبه n از تركيب حداقل دو نهر مرتبه n-1 به وجود مي آيد. معمولا به نهرهاي مرتبه هفت و بزرگ‌تر، رودخانه گفته مي شود. رودخانه آمازون، بزرگترين رودخانه جهان،يك نهر مرتبه دوازده است

دبي هر رودخانه در طول سال متغير است، به طوري كه حداكثر آن در مدت پربارش و حداقل آن در مدت هواي خشك جاري است. رودخانه اي كه هميشه در آن آب جريان دارد را رودخانه دائمي مي نامند و دبي پايه چنين رودخانه اي ممكن است رواناب سطحي يا ذوب برف نباشد، بلكه از تراوش آب زيرزميني و پساب تصفيه خانه فاضلاب باشد.
رودخانه اي كه در مدت هواي خشك بدون آب باشد را رودخانه موقتي ( فصلي ) مي نامند. سرعت هاي نوعي جريان آب در رودخانه ها بين 0/1 و 1/5 m/s، مرتبط با گسترده شيب بستر 0/02 تا 10 درصد است.

مشخصات و ويژگي هاي حوضه آبريز هر رودخانه تاثير قابل ملاحظه اي روي دبي و كيفيت آب رودخانه دارد. معمولا در تابستان، با دماي زياد و دبي كم، شرايط رودخانه بحراني است و ظرفيت آلاينده پذيري آن به حداقل مقدار مي رسد. ظرفيت آلاينده پذيري هر رودخانه، مقدار آلاينده اي است كه مي تواند بپذيرد، بي آنكه آثار سو بر آبزيان و انسان داشته باشد.

مهم ترين آلاينده هاي رودخانه ها را پاتوژن ها، مواد معلق، مواد اكسيژن خواه ( عمدتا مواد آلي زيست تخريب پذير ) و مواد مغذي تشكيل مي دهند.
پاتوژن هاي آب سطحي باعث مشكلات سلامت، از قبيل بيماري هاي پوستي و دستگاه گوارش مي شوند. منشا پاتوژن هاي آب هاي سطحي عبارتند از : فاضلاب ها و پساب هاي تصفيه خانه ها، رواناب هاي شهري، زه آب هاي كشاورزي و فضولات حيواني.

حضور مواد اكسيژن خواه در رودخانه باعث كاهش سطح اكسيژن محلول در پايين دست رودخانه مي شود و عمدتا از طريق فاضلاب ها و پساب تصفيه خانه ها، رواناب هاي شهري و زه آب هاي كشاورزي وارد رودخانه ها مي شود

ورود مواد مغذي، به خصوص نيتروژن و فسفر، در رودخانه ها منجر به رشد فراوان گياهان آبزي، كاهش Do، كاهش جمعيت ماهيان مطلوب و نهايتا وقوع فرآيند بيش پرورش ( يوتروفيكاسيون ) مي شود. تخليه فاضلاب ها، پساب هاي تصفيه خانه ها، رواناب هاي شهري و زه آب هاي كشاورزي در رودخانه ها و نيز توسعه كشاورزي، جنگل داري و پارك در حريم رودخانه ها، باعث افزايش سطح مواد مغذي در آب مي شود.

گسترده غلظت TDS در آب رودخانه هاي بزرگ بين ۵۹ و ۱۸۲ ميلي گرم در ليتر و ميانگين جهاني ۱۲۰ ميلي گرم در ليتر است.
در حاليكه در رودخانه هاي كوچك غلظت TDS ممكن است از كمتر از ۵۰ ميلي گرم در ليتر تا حدود ۴۰۰۰ ميلي گرم در ليتر متغير باشد.