تصفيه فاضلاب چرم سازي و دباغي

صنعت دباغي شامل تبديل پوست و چرم حيوانات به يك محصول پاياني مفيد براي ساخت كالاهاي چرمي مانند كفش، كيف، كيف پول، كمربند و لباس مي باشد. دباغي پوست با فرآيند دباغي گياهي كه محصول آن چرم ضخيم و محكم مي باشد، يا با فرآيند دباغي كروم كه محصول آن چرم سبك و باريك است، انجام مي شود. فرآيند توليد با حذف لايه هاي نامطلوب از پوست شروع شده و در نهايت با رنگ هاي مختلف و پرداخت سطح پايان مي يابد.
پوست خام از بدن حيوان ذبح شده جدا مي شود. اين پوست همراه با موها، روپوست ( در زير آن )، بافت چربي و بشره مي باشد. قسمتي كه تبديل به چرم مي شود بشره پروتئين نيمه محلول مي باشد، كه زمانيكه در آب بجوشد چسب و ژلاتين توليد مي كند، ولي زماني كه با عوامل دباغي تصفيه شود تبديل به چرم مي شود.

پوست هاي دريافتي از كشتارگاه جهت محافظت در برابر حمله ميكروبي معمولا در محلول هاي نمكي خيسانده مي شوند. در صورتي كه پوست هاي خيسانده شده در نمك قبل از انتقال به دباغي خشك شوند خيلي سفت مي شوند.

پوست ها در آب جهت حذف نمك نگهدارنده و رفع سفتي پوست مي باشد. ممكن است خيساندن به مدت 5-10 روز به طول بيانجامد. اين آب علاوه بر نمك، حاوي چرك، پشكل و خون مي باشد و رنگ آن سبز زيتوني تيره است.

بافت چربي از پوست در اين مرحله جدا مي شود. و ممكن است به صورت دستي يا با وسايل مكانيكي صورت مي گيرد. در اين مرحله، به منظور شستن ناخالصي ها از جريان مداوم آب استفاده مي شود كه باعث توليد جريان مداوم فاضلابي با ماهيت كاملا فسادپذير مي شود

در اين مرحله پوست ها با آهك و يك عامل كاهنده قليايي مانند سولفيد سديم 〖Na〗_2 S تصفيه مي شوند. اين مواد شيميايي به فرآيند تورم پوست كمك مي كنند. همچنين موي روي پوست سست مي شود.

موهاي سست توسط ابزار مكانيكي يا به صورت دستي جدا مي شوند و اين موها به كمك آشغال گيرها از آب جدا مي شوند.
مرحله مهم در آماده سازي پوست براي دباغي خيساندن آن در ماده قليايي است كه براي كاهش pH، تورم، تغليظ الياف و حذف محصولات تجزيه پروتئيني انجام مي شود. بعد از خيساندن، پوست ها در محلول اسيدي رقيق غوطه ور مي شوند. در اين محلول از كلريد سديم (5-8 درصد) و اسيد سولفوريك ( با قدرت 0.75 درصد) استفاده مي شود. واكنش 10-16 ساعت ادامه مي يابد. دباغي پوست ها با بارگيري پوست ها در استوانه حاوي سولفات كروم قليايي و كلريد سديم انجام مي شود. در مرحله بعد نمك كروم به داخل پوست نفوذ مي كند. در پايان دوره دباغي، كربنات سديم يا مواد قليايي ديگر به استوانه اضافه شده تا تركيب مواد دباغي با پوست بهتر انجام گيرد. سپس پوست هاي دباغي شده به طور كامل با آب شسته و با آهك خنثي مي شوند. سپس در معرض رنگ آميزي، مايع زني چرب و پرداخت قرار مي گيرد.
عمليات خيساندن، دفع زائدات پوست، آهك زني و موزدايي در يك مكان، خيساندن چرم و شست و شوي پوست در اتاق تميزكاري انجام مي شود در حالي كه دباغي، سفيد شويي،مايع زني چرب و پرداخت آن در دباغ خانه انجام مي گيرد. شست و شو، آهك زني، خيساندن چرم، دباغي، سفيد شويي و رنگ آميزي، فاضلاب قوي ولي متناوب توليد مي كنند، در حالي كه دفع زائدات پوست، زدايش مو و شست وشو (جهت حذف آهك) توليد جريان فاضلاب ضعيف ولي مداوم مي كند.

فاضلابي كه در هر تن پوست پردازش شده توليد مي شود، بين 35_40 مترمكعب مي باشد.
فاضلاب دباغي حاوي مقادير بالايي از BOD، COD، كل جامدات مي باشد. اين فاضلابها معمولا قليايي هستند و بوي نامطبوعي دارند. مواد آلي موجود در فاضلاب خام به دليل pH بالا، اگر به مدت كوتاهي ذخيره شوند به سرعت متعفن نمي شوند. اما وقتي pH آن ها كم باشد بوي بد منتشر مي كنند.

تصفيه مقدماتي و اوليه از مراحل زير تشكيل شده است:
1. آشغال گيري براي حذف مو
2. ته نشيني ساده يا با كمك مواد شيميايي به منظور حذف آهك و ساير جامدات قابل ته نشيني از فاضلاب
اين دو مرحله بدون توجه به شيوه دفع يا تصفيه بيشتر ضروري هستند.
ته نشيني ساده به مدت 24 ساعت سبب كاهش BOD به ميزان 40-50 درصد و حذف 80-90 درصدي مواد جامد معلق مي شوند.
حوض هاي ته نشيني مي تواند از نوع " پر و خالي شونده " يا نوع پيوسته باشد. حذف لجن به صورت دستي يا توسط وسايل مكانيكي انجام مي شود.
آب زدايي لجن به آساني در طي 6-8 روز در زمستان و 4-6 روز در تابستان انجام مي شود. اين لجن ويژگي هاي كودي بهتري نسبت به كود گاوي دارد. جايي كه از ترسيب شيميايي استفاده مي شود، حذف بيشتر BOD و جامدات معلق به دست مي آيد.
منعقد كننده هاي شيميايي مورد استفاده آلوم، كلريد فريك و آهك مي باشند، در حالي كه تنظيم pH با اسيد سولفوريك يا دي اكسيدكربن انجام مي شود. فاضلاب مي تواند به طور موثري به وسيله انعقاد با آلوم، تصحيح pH با اسيدسولفوريك و اختلاط با هواي فشرده ( جهت كاهش 93 درصدي جامدات معلق و كاهش 57 درصدي BOD ) تصفيه شود.

لجن توليد شده در دباغي از واحدهاي خيساندن، آهك زني حاصل مي شود. همچنين آشغالگير، شن گير، آدم رو، حوض هاي پيش ته نشيني، حوض هاي اضافه كردن مواد شيميايي و زلال سازها لجن توليد مي شود. دفع نهايي لجن از همه اين منابع يك مشكل جدي مي باشد. كه ميتوان دفع بوسيله
1. سوزاندن
2. استفاده به عنوان كود
3. استفاده در ساخت آجر
4. هضم بي هوازي
را پيشنهاد كرد.