مشخصات فاضلاب

مشخصه هاي شاخص عمومي تصفيه پساب هاي شهري عموما در سه بخش مشخصه هاي فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي خلاصه مي شود.

1:  مشخصه هاي فيزيكي

مهمترين مشخصه ي فيزيكي فاضلاب شامل كل مواد جامدي است كه در آن وجود دارد و در برگيرنده ي مواد شناور، مواد قابل ته نشيني، مواد كلوئيدي و ساير مواد است. از ديگر ويژگي هاي فيزيكي مهم مي توان به توزيع اندازه ي ذرات، كدورت، رنگ، عبور نور، دما، هدايت الكتريكي، دانسيته، جرم مخصوص و نهايتا وزن مخصوص اشاره كرد. گاهي بو را نيز در زمره ي عوامل فيزيكي قرار مي دهند.

• مواد جامد

در فاضلاب مواد جامد زيادي شامل مواد كلوئيدي و آشغال ها موجود است. معمولا در توصيف مشخصات فاضلاب از ديدگاه مواد جامد، مواد درشت را قبل از آناليز نمونه از آن جدا مي كنند.

• كدورت

كدورت كه يكي از معيارهاي بررسي خصوصيات انتقال نور توسط آب است، آزمايش ديگري است كه ضمن توجه به كلوئيدها و بقاياي مواد معلق براي تعيين كيفي پساب و آب هاي طبيعي مورد استفاده قرار مي گيرد.

• رنگ

معمولا رنگ فاضلاب تازه، خاكستري مايل به قهوه اي روشن است اگرچه با افزايش طول مسير عبوري فاضلاب و در نتيجه، زمان حركت آن در فاضلابروها و ايجاد شرايط بي هوازي تر، رنگ فاضلاب به ترتيب از خاكستري به خاكستري تيره و نهايتا سياه تغيير مي كند. فاضلاب سياه رنگ را اغلب عفوني يا سپتيك مي نامند. برخي فاضلاب هاي صنعتي نيز مي توانند رنگ خود را به فاضلاب هاي خانگي تحميل كنند. در اغلب مواقع رنگ هاي خاكستري، خاكستري تيره و سياه فاضلاب ناشي از تشكيل سولفيدهاي فلزي است كه بر اثر شكل گيري سولفيدها تحت شرايط بي هوازي و واكنش آن ها با فلزات درون فاضلاب به وجود مي آيند.

• دما

عموما به سبب افزوده شدن آب گرم ناشي از مصارف خانگي و فعاليت هاي صنعتي، دماي فاضلاب بيشتر از دماي محلي آب شهر است. از آن جايي كه گرماي ويژه ي آب بسيار بيشتر از هواست، در بيشتر طول سال دماي فاضلاب نيز بالاتر از دماي محيط بوده و فقط در طول گرم ترين روزهاي تابستان اين دما از دماي محيط كمتر مي شود.
دماي بهينه ي فعاليت باكتري ها بين 25-35 درجه ي سانتيگراد قرار دارد. هنگامي كه دما به 50 درجه افزايش يابد، تجزيه ي هوازي و نيتريفيكاسيون متوقف مي شود. اگر دما به حدود 15 درجه برسد، باكتري هاي توليد كننده ي متان كاملا غير فعال مي شوند و در دماي 5 درجه باكتري هاي نيترات ساز اتوتروفيك عملا از فعاليت باز مي ايستند. در دماي 2 درجه باكتري هاي شيميوهتروفيك كه روي مواد كربن دار عمل مي كنند، غير فعال مي شوند.

• بوها

معمولا بوي فاضلاب شهري ناشي از گازهاي حاصل از تجزيه ي مواد آلي يا مواد افزوده شده به فاضلاب است. فاضلاب تازه، بويي متفاوت و تا حدي ناخوشايند دارد ولي بوي آن كمتر از فاضلابي است كه به صورت بي هوازي تجزيه شده و آزاردهنده است. بارزترين بوي فاضلاب مانده يا عفوني، بوي سولفيد هيدروژن است كه در اثر تبديل سولفات به سولفيت توسط ميكروارگانيسم هاي بي هوازي به مشام مي رسد. فاضلاب هاي صنعتي معمولا ممكن است داراي تركيبات بودار باشد و يا تركيبات بوداري را توليد كند كه طي فرآيند تصفيه، توليد مي شوند.

2:   مشخصه هاي شيميايي

مشخصه هاي شيميايي فاضلاب شامل عناصر و تركيبات موجود در آن است كه از جمله ي اين عناصر مي توان به ميزان نيتروژن، فسفر و گازهاي داخل فاضلاب اشاره كرد. PH از ديگر عواملي است كه در زمره ي مشخصه هاي شيميايي قرار مي گيرد.

• نيتروژن

عناصر نيتروژن و فسفر براي رشد ميكروارگانيسم ها، گياهان و جانوران ضروري اند و آن ها را به نام مواد مغذي، نوترينت يا محرك هاي بيولوژيكي مي شناسيم. مقدار بسيار كمي از عناصر نظير آهن نيز براي رشد بيولوژيكي لازم است، اما نيتروژن و فسفر از درجه ي اهميت بالاتري برخوردارند. چون نيتروژن واحد اصلي ساختمان سنتز پروتئين است، داده هاي مربوط به نيتروژن براي ارزيابي ميزان تصفيه پذيري فاضلاب با فرآيندهاي بيولوژيكي ارزش بسيار زيادي دارد. در صورت ناكافي بودن نيتروژن آن را بايد به فاضلاب افزود تا فاضلاب تصفيه پذير شود.

• فسفر

فسفر نيز براي رشد جلبك ها و ديگر ارگانيسم هاي بيولوژيكي ضروري است. امروزه به خاطر رشد بيش از حد جلبك ها كه به آن شكوفايي جلبكب گفته مي شود، توجه زيادي به كنترل مقدار تركيبات فسفري كه از راه تخليه ي فاضلاب هاي صنعتي و فاضلاب هاي خانگي و روان آب هاي طبيعي به آب هاي سطحي وارد مي شود، معطوف شده است.

• اجزاي فلزي

مقادير ناچيز و بسيار كم فلزاتي نظير كادميوم، كروم، مس، آهن، سرب، منگنز، جيوه، نيكل و روي مهم ترين اجزاي آب ها به شمار مي آيند. بخش عمده ي اين فلزات ، تحت عنوان آلاينده هاي رديف اول طبقه بندي مي شود. با وجود اين، بيشتر اين فلزات براي رشد ميكروارگانيسم ها و رشد بيولوژيكي لازم هستند و به عنوان نمونه، نبودن مقادير حتي ناچيز آن ها مي تواند رشد جلبك ها را محدود كند، ولي مقدار زياد آن ها نيز به لحاظ سمي بودنشان ، در چرخه ي طبيعي رشد جلبك ها اختلال ايجاد مي كند.

• تركيبات آلي فرار

تركيبات آلي فرار را مي توان اين گونه تعريف كرد: تركيبات آلي كه نقطه ي جوشي برابر يا كمتر از 100 درجه ي سانتي گراد و يا فشار بخاري بيش از يك ميلي متر جيوه در 25 سانتي گراد دارند.

• گازها

گازهايي كه در فاضلاب تصفيه نشده يا همان فاضلاب خام پيدا مي شوند، عبارتند از نيتروژن، اكسيژن، دي اكسيد كربن، هيدروژن سولفيد، آمونياك و بالاخره متان، نيتروژن، اكسيژن و دي اكسيد كربن گازهايي هستند كه در اتمسفر هم وجود دارند و در تمامي آب هايي كه در معرض جريان هوا قرار دارند و در سيستم هاي بسته قرار نگرفته اند، محلول هستند. هيدروژن سولفيد، آمونياك و متان ناشي از تجزيه ي مواد آلي موجود در فاضلاب هستند و رابطه ي تنگاتنگي با بهداشت و سلامت كاركنان دارند.

• PH

غلظت يون هيدروژن ، پارامتر كيفي مهمي در مورد آب هاي طبيعي و فاضلاب به شمار مي رود كه با شاخص PH نشان داده مي شود.

3:    مشخصه هاي بيولوژيكي

مشخصه هاي بيولوژيكي شامل كل باكتري ها، كل كلي فرم ها، تخم انگل ها و عوامل بيماري زا است كه به علت فراواني گونه ي آن ها از ذكر انواع آن ها خودداري مي شود.